Asosiy qonun – O‘zbekistonning ishonchi, barqarorligi va kelajagining poydevori.
8 dekabr – O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni.
Bu kun mamlakatning zamonaviy tarixida alohida o‘rin tutadi, chunki aynan 1992 yilda qabul qilingan Konstitutsiya davlat mustaqilligi, huquqiy tartibot va demokratik taraqqiyotning asosiy poydevori bo‘lib xizmat qildi. U yosh respublikaning shakllanish yo‘nalishini belgilab berdi, davlat tuzumining asosiy tamoyillarini o‘rnatdi hamda ochiq, tinchsevar va gumanistik jamiyat barpo etishning yo‘llarini ko‘rsatdi.
Konstitutsiya suveren O‘zbekistonni shakllantirish uchun normativ asosni ta’minlagan hal qiluvchi hujjat bo‘ldi. Unda kelajak davlatining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy modeli mustahkamlab qo‘yilgan bo‘lib, u demokratik tamoyillar, qonun ustuvorligi, inson huquqlarini hurmat qilish va shaxs erkinligi asosida qurilgan edi.
Asosiy Qonunning qabul qilinishi mustaqillikni institutsional jihatdan mustahkamlash yo‘lidagi eng muhim qadam bo‘lib, keyingi barcha siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar uchun mustahkam huquqiy zamin yaratdi.
1992 yil 8 dekabrda Konstitutsiya O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining sessiyasida rasmiy ravishda qabul qilindi va mustaqil davlatning Asosiy Qonuni maqomiga ega bo‘ldi.
Jamiyatning dinamik rivojlanishi, fuqarolarning ortib borayotgan talab va ehtiyojlari, zamonaviy demokratik standartlarni joriy etish zaruriyati Konstitutsiyani tubdan yangilash uchun muhim asos bo‘ldi. Yangi O‘zbekistonni barpo etish davri deb nom olgan mamlakat taraqqiyotining yangi bosqichi siyosiy, ijtimoiy va huquqiy kafolatlarni sezilarli darajada kengaytirishni talab etdi. Aynan shu sharoitda 2023 yilda davlat tarixidagi haqiqiy burilish nuqtasiga aylangan keng qamrovli konstitutsiyaviy islohot amalga oshirildi.
Konstitutsiyaning yangi tahririni tayyorlash jarayoni keng xalq muhokamasi shaklida o‘tkazildi. Fuqarolardan 222 mingdan ortiq taklif kelib tushdi, bu esa jamoatchilikning misli ko‘rilmagan darajadagi faolligini ko‘rsatdi. Tashkil etilgan komissiyalar va ekspert guruhlari aholining tashabbuslarini batafsil o‘rganib chiqdi hamda eng muhim va dolzarb takliflarni yangi matnga integratsiya qildi. Bu jarayon Konstitutsiyaning haqiqatan ham xalq Konstitutsiyasi ekanining yaqqol isboti bo‘ldi – ya’ni jamiyatning bevosita ishtiroki bilan yaratilgan hujjat.
2023 yil 30 aprelda o‘tkazilgan referendum esa millionlab fuqarolar ishtirokida xalqning umumiy tanlovi va qarorini rasman tasdiqladi. Eng yirik xalqaro tashkilotlar, milliy va xorijiy fuqarolik jamiyati institutlarining keng ko‘lamli kuzatuv missiyasi jarayonning yuqori darajada shaffof va legallik ruhida o‘tishini ta’minladi. Ovozi berish natijalariga ko‘ra Konstitutsiyaning yangi tahriri referendum ishtirokchilarining mutlaq ko‘pchiligi tomonidan qo‘llab-quvvatlandi va 2023 yil 1 maydan kuchga kirdi.
Yangilangan Konstitutsiya mamlakatni yanada demokratlashtirish yo‘lida muhim qadam bo‘ldi. Unda davlat boshqaruvi va inson huquqlariga oid tamoman yangi yondashuvlar mustahkamlandi, ijtimoiy kafolatlar kengaytirildi, shaxs himoyasi mexanizmlari kuchaytirildi. Moddalar soni 128 tadan 155 taga, boblar soni 26 dan 27 taga, normalar soni esa 275 tadan 434 taga yetdi. Shu tariqa Konstitutsiya 65 foizdan ortiq darajada yangilandi, bu amalga oshirilgan islohotlarning naqadar chuqurligidan dalolat beradi.
Eng muhim yutuqlardan biri O‘zbekistonning ijtimoiy davlat sifatidagi maqomining mustahkamlanishi bo‘ldi. Konstitutsiyada yangi ijtimoiy majburiyatlar belgilandi: aholini arzon va qulay uy-joy bilan ta’minlash, munosib turmush darajasiga mos minimal ish haqi belgilanishi, aholining eng himoyaga muhtoj qatlamlari uchun ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash kafolatlari, shuningdek tibbiy xizmat sifatini oshirish. Bu normalar adolat, teng imkoniyat va inson qadr-qimmatining zamonaviy talqinini aks ettiradi.
