YANGILANGAN QOMUSIMIZ — HUQUQIY JAMIYAT POYDEVORI
Konstitutsiya — inson qadri, erkinlik, tenglik va adolat garovi!
YANGILANGAN QOMUSIMIZ — HUQUQIY JAMIYAT POYDEVORI
Mustaqil davlatchiligimiz tarixida ilk bor xalq irodasi va xohishi bilan qabul qilingan Konstitutsiyani zamonaviy davlatchiligimizning poydevoriga qiyoslash mumkin. Chunki unda milliy davlatchilik borasida erishilgan ulkan tajriba, bugungi kunda jamiyat va davlat boshqaruvi oldida turgan o‘tkir va dolzarb masalalar, dunyoda saqlanib qolayotgan g‘oyat murakkab geosiyosiy jarayonlar avj olgan sharoitda “inson–jamiyat– davlat” o‘rtasidagi munosabatlarning puxta o‘ylangan strategiyasi aks etgan. Boshqacha aytganda, yangilangan Konstitutsiya ham davlatchilik, ham inson huquqlari borasida boshlangan demokratik islohotlarda ortga qaytmasligimizning o‘ziga xos isboti, desak bo‘ladi.
Zero, Bosh qonunimiz milliy taraqqiyot yo‘limizni belgilab beruvchi, orqaga qaytmaydigan islohotlarimiz, milliy davlatchilik modelining eng muhim dasturulamali hisoblanadi.
Prezidentimiz2023 yil 8-mayda Oliy Majlis palatalari a’zolari, siyosiy partiyalar va jamoatchilik vakillari bilan uchrashuvdagi nutqida yangilangan Bosh qonunning muhim jihatlari haqida fikr bildirar ekan, “...Konstitutsiyamizda ilk bor O‘zbekiston Respublikasiga huquqiy davlat degan ta’rif berildi. Bosh qomusimizda inson huquqlari kafolatlariga oid normalar ham 3 barobar ko‘paytirildi.Bu – avvalambor barcha sohada qonun ustuvorligi ta’minlanadi, degani”,deb alohida ta’kidladi.
Konstitutsiyamiz qabul qilinganining 33-yilligi xalqimiz uchun juda katta bayram. Shu bilan birga, Bosh qonunimizning hayotimizdagi o‘rni, uning inson qadri va adolatni ta’minlashdagi mislsiz ahamiyatini yana bir bor chuqur anglab olish uchun muhim fursatdir. Shu ma’noda Prezidentimizning Konstitutsiya kunini yuksak saviyada nishonlash to‘g‘risidagi farmoyishi nafaqat bayram tadbirlari dasturini belgiladi, balki Konstitutsiyaning zamonaviy jamiyat hayotidagi chuqur huquqiy, ma’naviy va strategik ahamiyatini yana bir bor e’tirof etdi.
Bugungi tez o‘zgarayotgan dunyoda mamlakatlar raqobatbardoshligi, davlat boshqaruvi samaradorligi, inson huquqlari kafolati zamon talabiga mos yangi konstitutsiyaviy qoidalar va institutsional mexanizmlar orqali ta’minlanadi. Yangi tahrirdagi Konstitutsiya esa shunday zamonaviy huquqiy yondashuvlarni o‘zida mujassam qilgan. Unda inson qadri, erkinlik, tenglik, ijtimoiy adolat, xalq hokimiyatchiligi va qonun ustuvorligi kabi tamoyillar nafaqat bayon etildi, balki ularni hayotga tatbiq qilishning amaliy mexanizmlari ham qat’iy belgilab qo‘yildi.
Prezidentimizning “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni bayramiga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish to‘g‘risida”gi farmoyishimuhim ijtimoiy-siyosiy voqelik sifatida barchamizga katta mas’uliyat yuklaydi. Zero, Konstitutsiyada belgilangan huquq va qadriyatlarning kundalik hayotda aks etishi, uning har bir moddasi inson manfaatiga xizmat qilishi har birimizga bog‘liq.
Hujjatda belgilangan vazifalar – Konstitutsiyani keng targ‘ib qilish, uning mohiyatini aholiga chuqur va tushunarli yetkazish, yangi normalarni hayotga tatbiq etishda jamoatchilik ishtirokini kengaytirish – bugungi kunning eng muhim talablaridan biridir. Konstitutsiyada belgilangan qoidalar hayotimizga qay darajada chuqur kirib borsa, davlat va jamiyat o‘rtasidagi ijtimoiy kelishuv ham shunchalik barqaror va ishonchli bo‘ladi.
Shu ma’noda mazkur vazifalarning amalga oshirilishi nafaqat umumiy huquqiy savodxonlikni oshiradi, balki jamiyatimizning huquqiy madaniyatini yuksaltirib, har bir fuqaroga Konstitutsiyaning haqiqiy qiymatini his etish va uning ustuvorligini kundalik hayotda namoyon etishga kuch va ishonch bag‘ishlaydi.
Bugungi kunda demokratiyani chuqurlashtirish, iqtisodiy erkinlikni kengaytirish, fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirish, tadbirkorlikni himoya qilish, ijtimoiy himoyani kuchaytirish kabi yo‘nalishlardagi keng qamrovli islohotlar tasodifiy emas — ularning barchasi o‘z manbaini aynan konstitutsion g‘oyalardan olmoqda.
Hujjatda belgilangan vazifalar mazmuni juda keng falsafani mujassam etgan.
Birinchidan, bugungi jo‘shqin islohotlarda xalq hokimiyatchiligi, inson qadri, erkinlik, tenglik, ijtimoiy adolat va birdamlik kabi tamoyillar harakatlantiruvchi kuchga aylanmoqda va jamiyatni birlashtiruvchi umummilliy qadriyat sifatida namoyon bo‘lmoqda.
Ikkinchidan, yangilangan Konstitutsiyaning iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy-ma’naviy sohalardagi islohotlar bilan uzviy bog‘liqligi shundaki, uning chinakam mohiyati insonning bugun baxtli, xavfsiz va farovon yashashi uchun barqaror shart-sharoit yaratishdan iborat.
Uchinchidan,“Konstitutsiya — inson qadri, erkinlik, tenglik va adolat garovi!” degan shiorning mohiyati shundaki, yangi davr falsafasi, ya’ni inson huquq va erkinliklari mutlaq ustuvorlikka ega bo‘lgan davlat modeli asosida inson huquqlarini himoya qilish mutlaqo yangi bosqichga ko‘tarildi. Yurtimizda tadbirkorlik va xususiy mulkni himoya qilish, sog‘liqni saqlashni takomillashtirish, ilm-fan va madaniyatni rivojlantirish, sport sohasidagi imkoniyatlarni kengaytirish kabi yo‘nalishlarda kuzatilayotgan ijobiy o‘zgarishlar ham ana shu konstitutsion tamoyillarning amaliy natijasidir.
Bu esa jamiyatga oddiy, ammo juda muhim haqiqatni anglatadi: yangi Konstitutsiya har bir sohani alohida emas, balki umumiy maqsad — inson farovonligini ta’minlashga qaratilgan yagona ijtimoiy-huquqiy tizim sifatida birlashti
Ixtiyor Bekov,
yuridik fanlar doktori, professor
